Adviezen van de Adviesraad Sociaal Domein

In 2021 zijn zes adviezen uitbracht. Het ging om de volgende onderwerpen:

• Herijking sociaal domein
• Vertrouwenspersoon
• Indicatorenset sociaal domein 
• Jeugdzorg
• Toekomstvisie
• Inclusie-agenda

Hieronder per advies een samenvatting en de context. De volledige teksten staan als download onderaan de pagina.

Samen leven, samen doen; herijking van het sociaal domein (2020-2021)

Bij dit advies over de herijking van het sociaal domein is al in 2020 advies uitgebracht. Het is een zeer brede beleidsnota die voor de komende jaren de doelen uiteenzet. De Adviesraad vond de criteria voor het meten van de voortgang vaag en beperkt blijvend tot goede intenties. Met deze achtergrond ging de Adviesraad begin 2021 in gesprek met de wethouder.

De kritiek ging verder dan alleen de vage teksten van de nota, de beschrijving van toekomstig beleid of keuzes in uitvoeringskwesties en de beperking tot intenties. In de nota stond alleen bij uitzondering een concreet voornemen voor het omzetten van beleid in acties. Wij zagen ook dat helemaal niet gekeken wordt naar ervaringen en input van inwoners die de voorzieningen gebruiken. De nota riep de vraag op wat de gemeente als doel had bij het advies vragen aan de Adviesraad. Er waren bijna geen aspecten die om een beoordeling vroegen. Daarom voegde de Adviesraad een algemeen advies toe om deze nota op korte termijn (maximaal binnen zes maanden) te laten volgen door zeer concreet uitgewerkte plannen op grond van dit beleidsdocument.

In januari 2021 is het advies met de wethouder besproken. Inhoudelijk kon de wethouder geen aanpassingen van de nota overwegen omdat de gemeenteraad al had besloten. Afgesproken is dat de procedures beter in acht genomen zullen worden. Ook werden de oogmerken van beleidsmatige documenten in het algemeen doorgesproken. De wethouder neemt de overwegingen van de Adviesraad over de concreetheid van beleidsdocumenten in de toekomst nadrukkelijk mee. Naar advies herijking sociaal domein

Vertrouwenspersoon

De Adviesraad heeft ongevraagd een advies uitgebracht over de opvolging van de vertrokken ombudspersoon/vertrouwenspersoon. Het advies houdt in dat de Adviesraad pleit voor opnieuw werven en aanstellen van een vertrouwenspersoon. De wethouder was dat ook van plan maar wil de voorwaarden heroverwegen. Inmiddels is er een tijdelijke nieuwe vertrouwenspersoon in de gemeente. De Aviesraad heeft contact met haar. Naar advies vertrouwenspersoon

Indicatorenset Sociaal Domein

In 2021 voerden de gemeenteraad en de Adviesraad een debat over indicatoren die kunnen bijdragen aan een betere sturing van het sociaal beleid van de gemeente. Dit debat was in overleg met de gemeenteraad en de Rekenkamercommissie. Als vervolg op het debat over de herijking van het sociaal beleid 'Samen leven samen doen'.

De Adviesraad en de Rekenkamercommissie brachten een gezamenlijk advies uit dat door het college is gedeeld met de betrokken gemeenteraadsleden. Betrek de sociale dorpsteams in de discussie omdat zij het beleid uitvoeren. Voorkom dat de administratielast te zwaar wordt door teveel indicatoren en meetmomenten. Belangrijke insteek is bijvoorbeeld het ontwikkelen van indicatoren voor een goede uitvoering van het principe 'één gezin, één plan, één regisseur'. Gun de Stichting Sociale Dorpsteams de tijd om haar nieuwe rol als uitvoerende stichting te ontwikkelen.

Dit debat met het college, de gemeenteraad en de Rekenkamercommissie loopt nog. De overwegingen hierboven worden meegenomen bij de geplande update van de norm van opdrachtgeverschap met de Stichting Sociale Dorpsteams. Naar advies

Norm van opdrachtgeverschap: Jeugd

In deze nota staan de noodzakelijke voorwaarden voor de uitvoering van het beleid voor jeugdhulp. De Adviesraad is uitgenodigd voor een aantal voorbereidende bijeenkomsten en heeft een nuttige bijdrage kunnen leveren. Het onderwerp 'governance' is vanuit de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) een expliciet onderdeel van de opdracht NvO (Nota van opdrachtgeverschap). Gemeenten die samen een jeugdzorgregio vormen moeten hierin:

• weergeven welke meerjarige afspraken zij vastleggen over de organisatie van de regiofuncties
• de samenwerkingsvorm formaliseren
• de taakverdeling tussen de gemeenten en de regio uitwerken (inclusief bestuurlijk besluit)
• één bestuurlijk aanspreekpunt benoemen dat in- en extern namens de regio kan optreden

De opdracht: betere zorg voor jeugdigen, meer maatwerk, meer op hun situatie afgestemd, meer dichtbij en zoveel mogelijk in gezinssituaties. Zo krijgen jongeren met problemen op tijd goede en effectieve jeugdzorg om veilig, gezond en kansrijk op te groeien. 

In de Transformatieagenda Jeugd 2018-2019 en Prioritering 2020 en verder staan drie speerpunten waarop de regio ZOU (dit zijn de gemeenten Zeist, Wijk bij Duurstede, Bunnik, Utrechtse Heuvelrug, Woudenberg) de afgelopen jaren inzette om de opdracht: Samenwerken met het gezin, Innoveren van de jeugdzorg, Leren en ontwikkelen in de regio invullen. Terugkerende thema’s zijn:

• Zo Thuis Mogelijk
• veiligheid
• onderwijs
• het versterken van de Lokale teams

Voor onderwijs zijn in het Actieprogramma Passend Onderwijs/Jeugdzorg de volgende aanvullende speerpunten beschreven: doorgaande ontwikkelingslijn en vroegtijdige signalering, samenwerking in de ondersteuningsteams en vormgeving onderwijs-zorg-arrangementen en 'geen enkel kind of jongere zit langer dan vier weken thuis zonder een aanbod van passend onderwijs en/of zorg'. 

In de regio is Bestuurstafel ZOU verantwoordelijk voor de bestuurlijke garantie van het programma. Dit overleg van de portefeuillehouders sociaal domein van vijf gemeenten komt regelmatig samen. De gemeenten besloten daarom (in aanloop naar de decentralisaties) de inkoop en het contractmanagement vanuit de Jeugdwet samen in te richten en uit te voeren. Het gaat om de inkoop van specialistische zorg, meer specifieke ambulante hulp, gezinsgericht en overig verblijf en crisiszorg. Er is bewust gekozen voor het regionaal organiseren van deze specialistische zorg om zeker te zijn van (blijvende) beschikbaarheid.

Voor forensische zorg wordt bekeken of er samen met omliggende regio's een contract kan worden afgesloten. Er is regionale en bovenregionale samenwerking maar de individuele gemeenten blijven (eind)verantwoordelijk voor de organisatie en financiering van zorg en houden hun zorgplicht uit de Jeugdwet. Het organiseren van de toegang tot zorg is ook een lokale verantwoordelijkheid. De individuele gemeenten hebben een contract met een lokaal team, met elk een eigen naam, structuur en inrichting. Het lokale team kan ook (lichte) hulp en zorg bieden. Daarnaast wordt informele gezinsondersteuning lokaal gecontracteerd en is het inzetten van zorg zo dicht mogelijk bij jeugdigen een lokale verantwoordelijkheid. De zorg moet worden afgestemd op de cliënt en als het nodig is wordt er ook gewerkt met incidentele maatwerkcontracten.

De vijf gemeenten van regio ZOU werken lokaal nauw samen met de huisartsen. Gemeenten vullen dit ieder op een eigen, passende manier samen met huisartsen in. De Adviesraad formuleerde de volgende adviezen:

1. De Adviesraad is blij te lezen dat meer expertise in het lokale team wordt aangetrokken vanuit verschillende aanbieders voor de integrale vraagverheldering en ondersteuning. Wij zien de gesprekken met Bunnik en het uiteindelijk als team zelf meer laagdrempelige hulp aan te bieden tegemoet. En pleiten voor het aanstellen van professionals binnen de lokale teams of een nadere professionalisering van de teams. Zo kan uiteindelijk meer preventief gedaan worden. Dit voorkomt duurdere zorg. 

2. De nota heeft ambitieuze doelen voor: lokale teams, veiligheid, Zo Thuis Mogelijk en onderwijs. Deze doelen zijn verder uitgewerkt. Vervolgens is melding gemaakt van data-gedreven werken, monitoring en sturingsinformatie. Wij adviseren een tussentijdse evaluatie om helder te krijgen wat goed loopt en wat beter kan. Het welzijn van jongeren mag geen lange-termijn-doel zijn.

3. De nota heeft het niet expliciet over landelijke organisaties of ondersteuningsmogelijkheden voor de lokale teams. Wij denken dat scholen een sterke positie kunnen hebben bij vroegtijdige signalering. Er zijn ook landelijke mogelijkheden in ondersteuning. Onderwijsconsulenten.nl bijvoorbeeld als het gaat om thuiszitters. 

Een eerder advies was niet langer te wachten met het principe van 'één gezin, één plan, één regisseur'. Ook deze nota schrijft daarover. Er is een regionale werkwijze Coördinatie van Zorg voor opgesteld. De Adviesraad wil weten wanneer dit goed werkt zodat over het realiseren van het principe geen vragen meer worden gesteld. 

Het gemeentebestuur gaf een uitgebreide schriftelijke reactie op dit advies. Voor begin 2022 is een gesprek met de wethouder Jeugdzorg gepland. Naar advies Norm opdrachtgeverschap

Toekomstvisie

De gemeente heeft via een breed en langdurig inspraakproces een notitie opgesteld met daarin de toekomstvisie, met de wensen en verlangens van de burgers voor de komende decennia. De Adviesraad is gevraagd om advies. Dat was kort en krachtig: Voeg een kernpunt toe aan de drie in de nota genoemde kernpunten: 'In de gemeente Utrechtse Heuvelrug is inclusie de norm.' Naar advies Toekomstvisie

Inclusie-agenda

Nederland ratificeerde in 2015 het Internationale Verdrag van de Verenigde Naties over het voorkómen van discriminatie van mensen met een beperking. Gemeenten kregen de taak het Verdrag op lokaal niveau uit te voeren. Onze gemeente stelde in juni 2017 de lokale inclusie-agenda Vanzelfsprekend meedoen vast. De beleidsnota geeft aan wat er nu al op het terrein van voorkómen van discriminatie gebeurt en een aantal door het gemeentebestuur geformuleerde plannen en benoemt de kansen om inclusie te bevorderen. De beleidsnota besluit met het voornemen de inclusie-agenda in 2019 te evalueren.

De Adviesraad vroeg al in 2020 aan de wethouder om deze voorgenomen evaluatie in gang te zetten. Hij is daar zeker toe bereid maar wijst op de krapte in ambtelijke ondersteuning voor een dergelijke exercitie. De Adviesraad blijft de zaak volgen. Belangrijk moment in dit traject ligt al aan het begin in de keuze van de evaluatiemethode. Enkele andere gemeenten kunnen als voorbeeld dienen. 

Wat is inclusie

Inclusie is het tegengestelde van uitsluiting. In plaats van mensen met een beperking uit te sluiten moeten zij juist volledig kunnen deelnemen aan de samenleving.